ជំងឺរលាកស្រោមពោះ
អត្ថបទដកស្រង់
ការរលាកស្រោមពោះបណ្តាលមកពីការបង្ករោគដោយពពួកបាក់តេរី ឬផ្សិតទៅលើស្រោមពោះ ជាពិសេសនៅផ្នែកខាងក្នុងនៃជញ្ជាំងពោះដែលគ្របពីលើសរីរាង្គក្នុងពោះ។ ការរលាកស្រោមពោះកើតចេញពីការធ្លាយអ្វីមួយនៅក្នុងពោះឬផលវិបាកនៃជំងឺផ្សេងៗ។
ការរលាកស្រោមពោះត្រូវការព្យាបាលជាបន្ទាន់ដើម្បីប្រឆាំងនឹងជំងឺដែលបង្កបញ្ហា។ ជាទូទៅការព្យាបាលការរលាកស្រោមពោះតែងតែមានការចូលរួមពីថ្នាំអង់ទីបីយ៉ូទិច ហើយករណីខ្លះក៏ត្រូវវះកាត់ដែរ។ការដែលមិនបានព្យាបាលការរលាកស្រោមពោះវានឹងវិវឌ្ឈន៍ទៅជាសភាពធ្ងន់ធ្ងរដែលអាចគំរាមគំហែងដល់ជីវិតអ្នកជំងឺបាន។
ប្រសិនបើអ្នកកំពុងធ្វើការលាងស្រោមពោះ អ្នកក៏អាចបង្ការកុំអោយរលាកដល់ស្រោមពោះបានដែរតាមរយៈការរក្សាអនាម័យអោយបានល្អមុនពេល អំឡុងពេល និងក្រោយពេលលាងស្រោមពោះ។
រោគសញ្ញា
រោគសញ្ញានៃជំងឺរលាកស្រោមពោះមាន៖
• ឈឺពោះឬតឹងក្នុងពោះ
• ហើមពោះឬមានអារម្មណ៍ថាណែនៗក្នុងពោះ
• ក្តៅខ្លួន
• ក្អួតចង្អោរ
• មិនឃ្លានអាហារ
• រាគ
• នោមតិច
• ស្រេកទឹក
• អត់ជុះអត់ផោម
• អស់កម្លាំង
ប្រសិនបើអ្នកកំពុងតែធ្វើការលាងស្រោមពោះរោគសញ្ញានៃការរលាកស្រោមពោះក៏មានដែរដូចជា៖
• ទឹកដែលលាងរួចនោះពណ៌ល្អក់
• មានស្នាមអុជៗពណ៌សឬសរសៃក្នុងទឹកដែលលាងរួច
ពេលដែលត្រូវជួបគ្រូពេទ្យ
ការរលាកស្រោមពោះអាចបណ្តាលអោយគំរាមគំហែងដល់ជីវិតបានប្រសិនបើមិនមានការព្យាបាលបានឆាប់រហ័សទេ ដូច្នេះចូរទំនាក់ទំនងនឹងគ្រូពេទ្យភ្លាមៗប្រសិនបើអ្នកាមការឈឺពោះ ហើមពោះឬតឹងពោះធ្ងន់ធ្ងរព្រមទាំងជាប់ទាក់ទងនឹង៖
• ក្តៅខ្លួន
• ក្អួតចង្អោរ
• អត់សូវមានទឹកនោម
• ស្រេកទឹក
• អត់ជុះអត់ផោម
ប្រសិនបើអ្នកកំពុងធ្វើការលាងស្រោមពោះ ចូរទំនាក់ទំនងដល់គ្រូពេទ្យភ្លាមៗប្រសិនបើទឹកលាងស្រោមពោះនោះទៅជាពណ៌ល្អក់ មានស្នាញអុជៗ ឬសរសៃៗ ឬមានក្លិនមិនធម្មតា ជាពិសេសនៅកន្លែងសូកបំពង់លាងនោះទៅជាពណ៌ក្រហមឬឈឺចាប់ខ្លាំង។សញ្ញាទាំងនេះសុទ្ធតែចង្អុលបង្ហាញពីការរលាកស្រោមពោះហើយ។
មូលហេតុ
ការបង្ករោគទៅលើស្រោមពោះអាចបណ្តាលមកពីមូលហេតុច្រើនប្រភេទ ហើយមូលហេតុដែលឃើញញឹកញាប់ជាងគេបំផុតនោះគឺ ការធ្លាយអ្វីមួយនៅក្នុងជញ្ជាំងពោះ។ អ្វីដែលកម្រគឺថា ជំងឺនេះកើតមករួចដោយគ្មានធ្លាយអ្វីសោះក្នុងពោះហើយគេអោយឈ្មោះជំងឺនេះថាការរលាកស្រោមពោះដោយឯងៗ។
មូលហេតុដែលកើតមានជាញឹកញាប់បំផុតនៃការធ្លាយអ្វីមួយហើយអោយរលាកដល់ស្រោមពោះនោះមាន៖
• ការលាងស្រោមពោះ៖ ការលាងស្រោមពោះត្រូវការប្រើបំពង់ដើម្បីបញ្ចេញកាកសំណល់ពីក្នុងឈាមរបស់អ្នកនៅពេលតម្រងនោមមិនអាចធ្វើការបានតទៅទៀត។ ការបង្ករោគប្រហែលជាកើតមានក្នុងពេលលាងស្រោមពោះនោះ ដោយសារតែបរិស្ថានជុំវិញមិនស្អាត កង្វះអនាម័យ ឬសម្ភារៈមិនបានសម្លាប់មេរោគ។ ការរលាកស្រោមពោះក៏អាចកើតមានដោយសារតែផលវិបាកនៃការវះកាត់ក្រពះពោះវៀនបញ្ចុកអាហារដោយប្រើបំពង់ឬការបូមទឹកពីក្នុងពោះចេញ។
• ធ្លាយខ្នែងពោះវៀន ដំបៅក្រពះ ឬធ្លាយពោះវៀនធំ៖ ជំងឺអស់ទាំងនេះអាចអនុញ្ញាតអោយបាក់តេរីលុកលុយក្នុងស្រោមពោះបានតាមរយៈផ្លូវក្រពះពោះវៀន។
• រលាកលំពែង៖ ផលវិបាកនៃការរលាកលំពែងបណ្តាលមកពីការបង្ករោគ ដែលជាហេតុនាំអោយរលាកដល់ស្រោមពោះទៀតប្រសិនបើបាក់តេរីនោះរាលដាលដល់ស្រោមពោះ។
• មានការបាក់បែក៖ ការមានរបួស ឬការបាក់បែកប្រហែលជាអាចបង្កជារលាកស្រោមពោះបាន ដោយសារតែបាក់តេរី ឬសារធាតុគីមីផ្សេងៗក្រៅរាងកាយចូលទៅក្នុងស្រោមពោះបាន។
ការរលាកស្រោមពោះដែលកើតឡើងដោយគ្មានការធ្លាយអ្វីសោះ តែងតែជាផលវិបាកនៃជំងឺថ្លើមដូចជាជំងឺក្រិនថ្លើមជាដើម។ ជំងឺក្រិនថ្លើមដំណាក់កាលចុងក្រោយបណ្តាលអោយចេញជាតិទឹកដ៏ច្រើនទៅក្នុងស្រោមពោះ(ជំងឺទៀចទឹក)ហើយទឹកនេះអាចត្រូវបានសង្ស័យថាមានបាក់តេរីនៅក្នុងនោះ។
កត្តាប្រឈមមុខ
កត្តាដែលធ្វើអោយរលាកស្រោមពោះកាន់តែខ្លាំងនោះមាន៖
• ការលាងស្រោមពោះ
• ធ្លាប់មានប្រវតិ្តរលាកស្រោមពោះពីមុន
• មានជំងឺអ្វីផ្សេងទៀតដូចជា ជំងឺក្រិនថ្លើម រលាកខ្នែងពោះវៀន ជំងឺពោះវៀន Crohn ដំបៅក្រពះ ជំងឺ Diverticulitis និងរលាកលំពែង
ផលវិបាក
ការដែលមិនបានព្យាបាលធ្វើអោយការរលាកស្រោមពោះអាចរាលដល់ពេញស្រោមពោះទាំងមូលនិងបណ្តាលអោយ៖
• មេរោគចូលក្នុងឈាម
• មេរោគបញ្ចេញជាតិពុលទៅក្នុងឈាម(Sepsis)ដែលអាចគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត
ការធ្វើតេស្តនិងរោគវិនិច្ឆ័យ
ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺរលាកស្រោមពោះបាន គ្រូពេទ្យអាចនឹងសួរពីប្រវត្តិជំងឺ និងការពិនិត្យលើរាងកាយ។ នៅពេលការរលាកស្រោមពោះមានជាប់ទាក់ទងនឹងការលាងស្រោមពោះ រោគសញ្ញាជាពិសេសទឹកលាងស្រោមពោះដែលល្អក់ប្រហែលជាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់គ្រូពេទ្យធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យហើយ។
ក្នុងករណីការរលាកស្រោមពោះបណ្តាលមកពីផលវិបាកនៃជំងឺអ្វីផ្សេងឬសុខៗបែរជាកើតតែម្តងគ្រូពេទ្យប្រហែលជាត្រូវការធ្វើតេស្តបញ្ជាក់ដូចខាងក្រោមនេះ៖
• វិភាគលើទឹកក្នុងស្រោមពោះ៖ គ្រូពេទ្យប្រហែលជាត្រូវយកទឹកក្នុងស្រោមពោះទៅវិភាគហើយ ប្រសិនបើអ្នកមានរលាកស្រោមពោះ ការពិនិត្យលើទឹកនោះប្រហែលជាឃើញមានគ្រាប់ឈាមសឡើងច្រើន ដែលនេះជាអំណះអំណាងមួយបញ្ជាក់ថាមានការរលាក ឬបង្ករោគ។ ការបណ្តុះទឹកក្នុងស្រោមពោះក៏ប្រហែលជាអោយឃើញមើលឃើញវត្តមានរបស់បាក់តេរីដែរ។
• តេស្តឈាម៖ ឈាមរបស់អ្នកប្រហែលជាត្រូវបញ្ជូនអោយខាងមន្ទីរពិសោធន៍ពិនិត្យរកមើលការឡើងខ្ពស់នៃគ្រាប់ឈាមសហើយ។ ការបណ្តុះគ្រាប់ឈាមក៏ប្រហែលជាត្រូវធ្វើដើម្បីកំណត់ថាមានបាក់តេរីនៅក្នុងឈាម។
• តេស្តដោយសារថតរូបវេជ្ជសាស្ត្រ៖ អ្នកប្រហែលជាត្រូវថតកាំរស្មីអ៊ិច ឬថតអ្វីផ្សេងទៀតក្នុងបំពង់ផ្លូវរំលាយអាហាររបស់អ្នកហើយ។ ការថតអេកូ ក៏អាចធ្វើដែរ។ ករណីខ្លះ គ្រូពេទ្យត្រូវប្រើការថតCT-scanជំនួសកាំរស្មីអ៊ិចទៀត។
ការព្យាបាលនិងប្រើថ្នាំ
អ្នកប្រហែលជាត្រូវការសម្រាកក្នុងមន្ទីរពេទ្យប្រសិនបើការរលាកស្រោមពោះរបស់អ្នកកើតចេញពីផលវិបាកនៃជំងឺផ្សេងៗ។ការព្យាបាលរួមមាន៖
• ថ្នាំអង់ទីបីយ៉ូទិច៖ ថ្នាំនេះត្រូវបានប្រើដើម្បីសម្លាប់មេរោគ និងបង្ការកុំអោយមេរោគរាលដល់ទៅកន្លែងផ្សេងទៀត។ ចំពោះប្រភេទ និងរយៈពេលនៃការប្រើអាស្រ័យទៅតាមភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃស្ថានភាពរបស់អ្នកនិងប្រភេទនៃការរលាកស្រោមពោះទៀត។
• វះកាត់៖ ការព្យាបាលដោយវះកាត់ច្រើនតែមានសារៈសំខាន់ក្នុងការយកចេញនូវជាលិការដែលមានជំងឺ ព្យាបាលដើមហេតុរបស់វា និងបង្ការកុំអោយមេរោគរាលដល់ទៅកន្លែងផ្សេង។
• ការព្យាបាលផ្សេងៗទៀត៖ ដោយអាស្រ័យទៅលើរោគសញ្ញាដែលអ្នកមាន ព្រមទាំងការស្នាក់នៅមន្ទីរពេទ្យទៀតនោះ ការព្យាបាលអាចមានការប្រើថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់ ថ្នាំចាក់តាមសរសៃ ការបញ្ចូលអុកស៊ីសែនហើយករណីខ្លះទៀតអាចនឹងបញ្ចូលឈាម។
ប្រសិនបើអ្នកមានបញ្ហារលាកស្រោមពោះ គ្រូពេទ្យប្រហែលជាណែនាំអោយអ្នកលាងស្រោមពោះរយៈពេលច្រើនថ្ងៃហើយដើម្បីព្យាបាលការរលាកដោយសារមេរោគនោះ។ តែបើការរលាកស្រោមពោះចេះតែបន្តឬកើតឡើងម្តងហើយម្តងទៀតអ្នកប្រហែលជាត្រូវឈប់លាងស្រោមពោះនិងដូរមកលាងអ្វីផ្សេងទៀត។
ការបង្ការ
ជាធម្មតា ការរលាកស្រោមពោះដែលជាប់ទាក់ទងជាមួយនឹងការលាងស្រោមពោះច្រើនបណ្តាលមកពីមានមេរោគនៅក្នុងបំពង់លាង ដូច្នេះចូរធ្វើតាមជំហានដូចខាងក្រោមនេះទៅដើម្បីបង្ការការរលាកស្រោមពោះ៖
• លាងសម្អាតដៃទាំងក្នុងក្រចកនិងចន្លោះម្រាមដៃមុនពេលប៉ះបំពង់លាង
• លាងសម្អាតស្បែកនៅជុំវិញបំពង់ជាមួយនឹងថ្នាំសម្លាប់មេរោគរាល់ថ្ងៃ
• ទុកដាក់ឥវ៉ាននៅក្នុងកន្លែងដែលគ្មានមេរោគ
• និយាយជាមួយក្រុមការងារលាងស្រោមពោះអោយមានការយកចិត្តទុកដាក់ល្អបំផុត។
ប្រសិនបើអ្នកមានការរលាកស្រោមពោះដោយឯងៗពីមុនមក ឬមានជំងឺក្រិនថ្លើម គ្រូពេទ្យប្រហែលជាត្រូវចេញថ្នាំអង់ទីបីយ៉ូទិចដើម្បីបង្ការកុំអោយរលាកដល់ស្រោមពោះ។
កូនខ្មែរ 